Cuntada & Nafaqada

Kalastaroolka fiicani waa dufan (Dux) aad u cufan oo si weyn u caawiya in Kalastaroolka Xun marka ay ka saarayaan jidhka aanu ku kala hadh-hadhin derbiyada xididdada dhiigga kadibna halkaas ku ururin oo aakhirka anau xidhin. Waxa uu caawiyaa in kalastaroolka xun dhiigga laga soo wada saaro oo la keeno beerka si uu beerkuna u burburiyo. Sidaa awgeed in kor …

Horay waxaan uga soo hadalnay dhibaatada ay leedahay saliid cadeeyda oo ah saliidda ugu badan ee ay Soomaalidu cunnada ku karsato.  Maqaalkan waxaan ku eegaynaa saliidaha ugu fiican caafimaad ahaan iyo nafaqo ahaan ee cunnada lagu karsan karo ama lagu darsan karo.  Saliidu waa door wayn ka ciyaartaa caafimaadka iyo nafaqada aadamaha. Waa il muhiim ah oo laga helo dufanno …

Qorofalku waa dahaadhka / qolofta sare ee geed sannadka oo dhan cagaaran oo ka baxa deegaannada uu maro dhul badhuhu. Waxa uu ka mid yahay xawaashyada caanka ah ee cuntada udugga iyo dadhadhanka macaan u sameeya, sida oo kalan jidhka u leh faa’iidooyin caafimaad oo tiro badan. Qoraaga Galina Datsenko ayaa maqaal ay qortay, oo ay shabakadda Aljazeera soo xigatay. …

Digirta waa cunno nafaqo ahaan hodan ah haddana la woodi karo. Asal ahaan waxa ay ka soo jeedaa Dalka Peru. Digirtu waxay ka mid ahaan jirtay cunnooyinka ay aad soomaalida ugu dadaalaan gaar ahaan xilliga cashada, caafimaad badanna way ka heli jireen, laakiin waxaad mooddaa inuu isticmaalkeedu ku sii yaraanayo magaalooyinka, inkastoo waalidka uu badanaa ogyahay faa’idadeeda laakiin digir nacaybka …

Bismillah, Maskaxda xoolaha meelo badan oo dunida ka mid ah ayaa laga cunaa, iyadoo biyo lagu kariyay ama saliid lagu shiilay, dhadhankeedu waa sida birta oo kale, dad badanne ma jecla inay cunaan. Maskaxda boqolkiiba 30% waxay ka koobantay dufan weliba nuuca loo yaqaano “DHA”, kaasoo muhiim u ah jirka bini’aadanka khaasatan dhinaca maskaxda, waxay maadadaan kobcisaa shaqada iyo firfircoonida …

Dad badan ayaa isla marka ay dareemaan madax xanuun, xubno olol, casiraad ama kaar kale waxa ay dhaqso u raadsadaan dawo kaar-jebin ah. Laakiin dhakhaatiirtu waxa ay sheegeen in dawooyinka kaar-jebinta ahi ay leeyihiin raad taban oo khatar ku ah caafimaadka, muddada fogna dhibaato weyn ku keeni kara. Qormadan oo aynu kasoo xiganay shabakadda shabakadda Al-Carabiya waxaynu ku eegaynaa cuntooyin …

Kelyaha waxay shaqooyin badan oo muhiim ah u hayaan jidhka intiisa kale. Waxaa ka mid ah shaqooyinkaas inay kala miiraan dhiigga, oo ay ka saaraan wixii dheeraad ku ah, sida biyaha, milixda iyo macdanaha kale. Waxay isku dheelitiraan dhiiga iyo dheecaannada ku jira jidhka, waxay joogteeyaan isku dheelitarka guud ee macdanaha jidhka.  Kelyahu waxay sameeyaan kaadida, taas oo ay muhiim …

Shaaha liinta leh waxaa loola jeedaa shaaha madow  ama cagaaran oo lagu daro biyaha liin dhanaanta. Waa cabitaan dunida si aad ah looga isticmaalo. Shaaha liinta leh ma la cabbi karaa xilliga uurka? Lalabada xilliga uurka waa cillad ay haweenku ka sheegtaan. Haween badan iyaga oo ka cararaya dhibaatooyinka dawooyinka kiimikada ah waxa ay doortaan isticmaalka dawooyinka dabiiciga ah. Dadku …

Dadka badankoodu waxa ay ogyihiin in barootiintu (protein) ay faa’iido badan u leedahay caafimaadka, laakiin dad badan ayaa aan aad u fahamsanayn sababta faa’iidadaasi. Barootiintu waa curiye muhiim u ah dhismaha unugyada jidhka, waana dhagaxa aasaaska u ah dhismaha timaha, maqaarka, ciddiyaha, muruqyada iyo carjawaha. Jidhku waxa uu u baahan yahay barootiin si uu u soo saaro dheecaannada iyo hormoonnada, …

Tayada shahwada waxa ay ka mid tahay waxyaabaha ugu waa wayn ee saameeyaa bacrinimada ama awoodda uuraynta. Si la mid ah xumbnaha kale ee jirka bini-aadamka, habdhiska taranku waxa uu ku tiirsanahay nafaqooyinka iyo fiitamiinnada uu helo.  Cunnooyinku waxa ay si togan saamayn ugu yeelan karaan caafimaadka taranka ee qofka. Waxa ay kordhiyaan tirada, tayada iyo socodka shahwada  Waxaa jira noocyo …

Cilmibaadhayaal ka tirsan kuliyadda Lewis Katz oo ka tirsan jaamacadda caafimaadka ee Temple University oo ku taalla dalka Maraykanka ayaa ogaaday in saliid saytuunta oo lagu darsado cuntada maalinlaha ahi ay ka hortagto hoos u dhaca awoodda garasho iyo shaqada maskaxda ee qofku marka uu gaboobo lagu arko. Cilmibaadhistan oo natiijadeeda lagu faafiyey majaladda ‘Aging Cell’ ayaa daahfurtay in saliid …

Zink waa macdan muhiim ah oo jirku uusan ka maarmi karin. Zinc waxa ku jirtaa lafaha, beerka, kilyaha, unugyada, nudeyaasha iyo dareereyaasha jirka. Si gaar ah, waxa ay ugu jirtaa manida ragga iyo qanjirka borosteytka. Faaidooyinka macdanta zinc-ga: Difaaca jirka ayay awood siisaa. Caafimaadka uurka ayay sare u qaadaa Koriimada caruurta iyo dhalinta ayay door weyn ka qaadataa Caafimaadka qanjirka …

Casharkeenna maanta waxaan kuu soo qaadanaynaa cabitaan dabiici ah oo jidhka ka nadiifiya sunta islamarkaana xambaarsan nafaqooyin tiro badan iyo maadooyin kale oo caafimaadka faaido ugu jirto. Cabitaankan ayaa ka kooban tufaax, baytaraaf iyo karooto, waana saddex shay oo dhulka Soomaalida laga heli karo. Nafaqada Cabitaankan: Tufaaxa: Tufaaxa waxaa ku jira fitamiinnada A, B, C, E, K, Folate, niacin, Zinc, …

In cuntada aynu cunayno la iska maydhaa waa arrin caafimaadka u fiican dhaqan ahaanan tan iyo carruurnimada lagu barbaariyo ubadka. Waxa aynu naqaannaa in dadka cuntada kariya rag iyo dumarba ay badankoodu cuntada ay karinayaan maydhaan karinta ka hor, laakiin cilmi ahaan, waxaa la xaqiijiyey in cuntooyinka qaar aanay u baahnayn in la maydho. Iyo in cuntooyinka qaar maydhistu ku …

Beerku waa xubinta ugu wayn uguna muhiimsan ee habka dheefsiga cunnada ee jirka.Waxa uu qabtaa howlo kala duwan sida burburinta haemoglobin-ta, insulin-ta iyo  hormoonno kale, baabi’inta unugyada dhiigga cas ee duqoobay, sunsaarista dhiigga, kaydinta faytamiinnada iyo xadiidka iyo soo saarista dheecaanka bayl oo muhiim u ah cunno shiidista. Tan ugu muhiimsan waa inuu jirka ka nadiifiyo dhammaan sunta. Waxa uu jirka …