Cuntada & Nafaqada

Jirka oo hela biyo ku filan waxa ay muhiim u tahay bad qabka iyo caafimaadka xilliga uurka. Biyuhu waxa ay aasaasi u yihiin howlaha kala duwan ee jirku uu qabto, baahidoodana way siyaadaa xilliga uurka. Haddaba biyo intee le’eg ayay tahay inay cabto hooyada uurka leh? Sida la ogyahay cabidda biyo ku filan jirka waxa ay yaraysaa cilladaha uurka sida …

Kelyaha waxay shaqooyin badan oo muhiim ah u hayaan jidhka intiisa kale. Waxaa ka mid ah shaqooyinkaas inay kala miiraan dhiigga, oo ay ka saaraan wixii dheeraad ku ah, sida biyaha, milixda iyo macdanaha kale. Waxay isku dheelitiraan dhiiga iyo dheecaannada ku jira jidhka, waxay joogteeyaan isku dheelitarka guud ee macdanaha jidhka.  Kelyahu waxay sameeyaan kaadida, taas oo ay muhiim …

Wadne xanuunku waa sababta koowaad ee dunida maanta loogu dhinto waxaana la aaminsan yahay in wadne xanuunka iyo xaaladaha caafimaad ee ka dhashaa ay si isa soo taraysa ugu badanayaan guud ahaanba daafaha dunida. Qormadan waxa aynu akhristayaasheena kula wadaagaynaa khudrad ay culimada caafimaadku xaqiijiyeen in ay la saaxiib tahay wadnaha oo ay xoojiso caafimaadkiisa, khudraddaas oo tiro badan waxa aynu …

Dhiig karku ma ahan xanuun u gaar ah dadka waa wayn balse sidoo kale waxa uu ku soo badanaya dhalinyarada. Arrimo kala duwan ayaa la xiriiriyaa sida cunno xumada, jimicsi la’aanta jireed, walwalka raaga iyo dhaxal. Fadhiga badan iyo caadaysiga cunnooyinka aan caafimaadka uroonayn ayaa ka mid ah waxyaabaha siyaadiya halista dhiig karka. Hadabba cilmi baaris lagu sameeyay dalka Ingiriiska …

Ma’ Ogtahay in nidaamka nafaqo ee qofku helayaa sida uu miisaanka xidhiidh ula leeyahay, si la mid ahna uu joogga qofka ugu leeyahay?! Jacaylka aadamuhu u qabo dhererku waa arrin laga siman yahay rag iyo dumarba. Waxa aana cilmi ahaan la og yahay in hidde-sidayaashu ay masuul ka yihiin jaangooyada joogga qofka, laakiin iyada oo ay taasi jirto, haddana lama …

Fennel seeds waa miro muddo dheer bini aadamku u adeegsan jiray dawo ahaan. Waxaa la aaminsan yahay in mirahani ay ka hortag u yihiin cudurro badan, islamarkaana ay wanaajiyaan caafimaadka guud.  Mirahan, iyagoo ceyriin ah ayaa la cuni karaa ama shaah ahaan ayaa loo karsan waxayna lagu yaqaanna inay hagaajiyaan dheefshiidka waana sababta inta badan loo isticmaalo raashinka kadib.  Miraha …

Casharkeenna maanta waxaan ku soo qaadanaynaa geedka qajaar qaraarka ee afka Ingiriiska lagu yiraahdo “bitter melon” ama “bitter gourd”.  Qajaar qaraarka dalkeenna laguma beero laakiin wadamada deriska nala ah sida Kenya, Uganda iyo Ethiopia waa lagu beeraa.  Asal ahaan waxa uu ka soo jeedaa dalka Hindiya.  Inkastoo qajaar qaraarka aysan dad badani jeclayn dhadhankiis, haddana waa khudrad xambaarsan faa’idooyin caafimaad oo …

Shaaha huruuda leh waa shaah dhireed dawo ah oo laga sameeyo geedka huruuda oo qoyan ama huruudda budada ah. Sida oo kale, shaaha huruuda leh waxaa lagu darsan karaa waxyaabo kale sida sinjiibiil, liin dhanaan, caano, malab iyo filfil si loo kobciyo dhadhankiisa wacan iyo nafaqadiisa. Daraasad lagu daabacay joornaalka cunnada waxaa lagu arkay in huruuda oo lala isticmaalo filfisha …

Caanuhu waa cabitaan nafaqo ahaan hodan ah, waxay leeyihiin faaidooyin tiro badan sida xoojinta caafimaadka lafaha iyo maskaxda. Dadka aan qabin cilladaha u dulqaadasho la’aanta laktoos (lactose-intollerance) iyo xasaasiyadda caanaha waxaa lagula dardaarmaa inay joogteeyaan caanaha. Hadaba qoraalkan waxaa ku soo qaadanaynaa qaar ka mid ah faaidooyinka waa wayn ee laga helo caanaha. Qiimaha nafaqo ee caanaha: Caanaha waxaa ku …

Maanta qoraalkeenu waa geedka loo yaqaano “Baamiyaha”, Luqadda english-kane lagu dhaho “Okra”, Badanaa suugada ayaa lagu kariyaa, sidiisane waa loo uumiyaa oo waa la cunaa, wuxuuna leeyahay dhareer jiidjiidmayo, wuxuuna ka mid yahay geedo daaweedyada cilmibaarista lagu sameeyay, wuxuuna leeyahay faa’idooyinkaan soo socdo: Sokorta / Macaanka: Baamiyuhu wuxuu ugu horeeyaa geedaha lagu daaweeyo xanuunka macaanka, cilmibaarayaal tiro badan ayaa geedkaan …

Sonkortu ma lahan wax faaido nafaqo ah, jirkuna uma baahno, isticmaalkeeduna waxa uu dhaawacaa caafimaadka qofka. Hadaba Qormadan waxaan ku soo qaadanaynaa faaidooyinka uu qofku ka dhaxli karo haddii isku yareeyo ama uu joojiyo cunista sonkorta, waxaana ka mid  ah: Maaraynta miisaanka: Inaad joojiso sonkorta iyo macmacaanka waxa ay si weyn u caawisaa xakamaynta miisaanka. Sonkorta waxaa ku badan kalooriyada …

Xiliga uurka waxaa lagama maarmaan ah in hooyadu ay cunto cunnooyin nafaqo leh, kuwaasoo aan ku koobnayn hooyada oo kaliya balse uu sidoo kale ka faa’idayo uurjiifka, cunnada fudud ama ay ku badan tahay baruurtu ayaa haboon in aan labadsan xiliga uurka taas badal keedana ay hooyadu joogteyso cunida miraha iyo cunooyinka leh maadada faybarka. Cunista miraha ama khudradda ayaa …

Kaalsiyam waa macdan aasaasi ah oo jirku uusan ka maarmi karin. Waxaa la ogaaday in macdanta kaalsiyam 99% lagu keydiyo ilkaha iyo lafaha, halka inta soo hartay lagu keydiyo murqaha, dhiigga iyo nudeyaasha. Jirka bani-aadamku waxa uu u baahan macdantan si uu guto howlaha kala duwan ee muhiimka ah. Kaalshiyam yarida waxay ku badan tahay caruurta, dadka ku jira marxaladda …

Ukunta oo si joogto ah oo nidaamsan loo siiyo caruurta waxay ka helaan faaidooyin aan la soo koobi karin, waxayna ukuntu hodan ku tahay barootiin, xadiid, fitamiinno iyo dufanno caafimaadka uroon.  Joogteynta ukunta waxay caruurta ka caawisaa inay helaan nafaqadii ay baahnaayeen maalin kasta. Balse waxaa muhiim ah inaan caruurta la siinin ukun saaid ah maadaama ay ku badan tahay …

In kasta oo ay toontu neefta qofka kaga tagto raad la dhibsado, sidaa awgeedna uu Nebigeennii Muxammed (SCW) innaga waaniyey in aynu masaajidda tagno innaga oo toon ama basal soo cunnay, si aanay inoogu dhib mudan Malaa’igta khayrka qoraysa iyo walaalaha innagu hareero tukanaya, haddana taas macnaheedu ma’aha in aanay wax faa’ido ah lahayn, balse waaba lidkeeda. Toontu waxa ay …