Daryeel Magazine
Dad badan kuma baraarugsana qiimaha caafimaad ee qamadiga ama sarreenka, hadaba halkaan waxaan kugula wadaagaynaa toban faa’iido oo ku jeclaysiin doona cunista qamadiga iyo cuntooyinka laga sameeyo.
Goormee ayuu qamadigu dhibaato keeni karaa?
Waxaa xusid mudan inay jiraan cillado la xiriiriyo qamadiga sida xasaasiyadda qamadiga iyo xanuunka celiac (celiac disease) oo ah cillad difaaca jirka ah oo lid ku ah maaddo lagu magacaabo “gluten” oo cuntada qaar ku jirto sida qamadiga, sidaas awgeed wixii cunto ah oo maadada gluten jirku ku arko wuu weeraraa, weerarkaas ayaa waxaa ku dhaawacma unugyada mindhicirrada khaas ahaan meelaha cuntada laga nuugo maadaama jirka uu diidan yahay in cuntadaas jirka uu nuugo. Celiac waa cillad ka mid ah xanuunka difaaca jirka ee khalkhalsan (autoimmune diseases).
Gluten waa barootiin ku jira qamadiga kaas oo cillado ku keeni kara dadka qaar. Xasaasiyadda qamadiga waxay ku badan tahay caruurta marka loo barbardhigo dadka waa wayn.
Marka laga soo tago cilladahaas qamadigu waxa uu leeyahay faa’iidooyin tiro badan oo aan la soo koobi karin, waxa uu yareeyaa halista sonkowrowga, wadne xanuunka iyo dhiig karka.
Qamadiga waxaa laga helaa barootiin, carbohydrates, fiber, calcium magnesium, phosphorus, manganese, potassium, folate iron, zinc iyo fitamiin B3.
Faa’iidooyinka caafimaad ee qamadiga:
Il barootiin laga helo:
Barootiintu waxay ka mid tahay nafaqooyinka lagama maarmaanka u ah jirka bani-aadamka, waxayna siisaa tamarta muhiimka u ah in uu qofku u helo firfircoonida uu ugu baahan yahay hawlgudashadiisa, sidoo kale waxa ay barootiintu u fiican tahay murqaha iyo nudeyaasha. Qamadigu waa cunto caafimaadka uroon barootiinna qani ku ah.
Sifeynta dhiigga:
Joogtaynta cunista qamadiga waxay ka mid tahay qaababka ugu fiican ee dhiigga loo nadiifiyo. Sidoo kale, qamadigu wuxuu kordhiyaa dhiigga sababtoo ah waxaa laga helaa iron.
Miisaan dhimista:
Cunista cunnooyinka uu faybarka ku badan yahay waxay qofka dareensiisaa dharag, waxayna ka hortagtaa in cunnada la iska badiyo. Qamadigu waxa uu hoos u dhigaa halista buurnida.
Caafimaadka wadnaha:
Qamadigu waxa uu yareeyaa halista wadne qabadka iyo faaliga, waana labada sabab ee ugu badan ee dunida loogu la’do, dhowr diraasadood oo lagu sameeyay dadka joogteeya cunista qamadiga waxaa la arkay inay aad ugu yar tahay wadne qabadka iyo stroke-ga.
Caafimaadka dheefshiidka:
Qamadiga waxaa ka buuxo maadada fiber oo muhiim u ah caafimaad dheefshiidka, fiberka wuxuu culeys ka dhigaa saxarada si jirka uusan ugu dhicin calool istaag iyo shuban. Cunno ay u dheelitiran tahay fiber waxey nadiifisaa xiidmaha waxayna ka hortagtaa xaaladaha halista ah ee ku yimaado habka dheefshiidka sida kansarka mindhiciraha waa weyn iyo boogaha caloosha.
Ka hortagga kansarka:
Qamadiga waxaa ku jira fitamiin E, selenium, iyo fiber kuwaas oo u wanaagsan ka hortagga cudurka dilaaga ah ee kansarka gaar ahaan kansarka ku dhaca mindhicirrada waa wayn. Maadada manganese waxay la dagaallantaa waxa loo yaqaanno (free radicals) oo kor u qaada halista kansarka iyo xanuunnada raagga.
Yaraynta inflammation-ka:
Hurku/ balbalku (inflammation) wuxuu keenaa xanuunno badan oo raaga, sida cudurka neefta, wadne xanuunka, cudurka maskaxda ku dhaca ee loo yaqaanno alzheimers disease, roomatiisamka iyo caabuqa xangulaha. Daraasado la sameeyay ayaa lagu ogaaday in cunista qamadiga oo la joogteeyo ay yareyso lurka ama hurka.
Ka hortagga cudurka sonkorowga nooca 2-aad:
Qamadigu wuxuu xakameeyaa heerka sonkorta dhiiga, wuxuu wanaajiyaa shaqada hormoonka insulin, sidoo kale wuxuu sare uqaada nafaqada laga soo nuugo dheefshiidka, wuxuu kaloo ka hortagaa buurnida oo ka mid ah sababaha keena cudurka sonkorowga,
